Składki ZUS: Nie przegap terminu złożenia ZUS IWA do 31 stycznia!
31 stycznia 2025 roku to ważna data dla przedsiębiorców – płatników składek. Do tego dnia należy złożyć dokument ZUS IWA za 2024 rok. Dokument ten jest kluczowy dla ustalenia stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe na kolejny rok składkowy. Przeczytaj, kto jest zobowiązany do jego złożenia, jak ustalić liczbę ubezpieczonych oraz w jaki sposób prawidłowo przekazać formularz.
Czym jest ZUS IWA i dlaczego jest ważny?
ZUS IWA to formularz, który płatnicy składek składają do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych raz w roku, do 31 stycznia. Informacja ta pozwala ZUS na ustalenie stopy procentowej składki wypadkowej na rok składkowy trwający od 1 kwietnia 2025 r. do 31 marca 2026 r.
Dzięki temu dokumentowi ustalane są indywidualne stawki procentowe, co ma wpływ na wysokość składek płaconych przez przedsiębiorców. Płatnicy składek muszą zwrócić szczególną uwagę na poprawność i terminowość złożenia tego formularza, aby uniknąć problemów w rozliczeniach.
Kto musi złożyć ZUS IWA?
Obowiązek złożenia formularza ZUS IWA dotyczy przedsiębiorców spełniających następujące warunki:
- Nieprzerwane zgłoszenie w ZUS: Płatnik musiał być zgłoszony jako płatnik składek na ubezpieczenie wypadkowe od 1 stycznia do 31 grudnia 2024 roku oraz co najmniej 1 dzień w styczniu 2025 roku.
- Liczba ubezpieczonych: W 2024 roku płatnik zgłaszał do ubezpieczenia wypadkowego co najmniej 10 osób.
- Wpis w rejestrze REGON: Płatnik musi figurować w rejestrze REGON na dzień 31 grudnia 2024 roku
Uwaga: Jeśli choć w jednym miesiącu 2024 roku płatnik nie zgłaszał żadnej osoby do ubezpieczenia wypadkowego, nie ma obowiązku składania ZUS IWA.
Jak ustalić liczbę ubezpieczonych?
Liczba ubezpieczonych to średnia liczba osób zgłaszanych do ubezpieczenia wypadkowego w 2024 roku. Przy jej ustalaniu należy:
- Uwzględnić miesiące, w których zgłaszano co najmniej jedną osobę do ubezpieczenia wypadkowego.
- Wliczyć każdą osobę tylko raz, nawet jeśli była zgłoszona z kilku tytułów ubezpieczeń.
Nie uwzględnia się osób:
- wykonujących pracę nakładczą,
- przebywających cały miesiąc na urlopie bezpłatnym, wychowawczym lub pobierających zasiłek macierzyński,
- wykazywanych w raportach po ustaniu ich tytułu do ubezpieczeń.
Jak złożyć formularz ZUS IWA?
Forma przekazania formularza zależy od liczby osób, za które płatnik rozlicza składki:
- Powyżej 5 osób: Formularz należy przekazać w formie elektronicznej za pomocą:
- aplikacji e-Płatnik (dostępnej na www.pue.zus.pl),
- programu Płatnik lub innego zgodnego oprogramowania.
- Do 5 osób: Możliwe jest składanie dokumentów w formie papierowej.
ZUS informuje płatnika o wysokości stopy procentowej składki wypadkowej za pomocą PUE ZUS do 20 kwietnia danego roku.
Co zrobić, jeśli nie musisz składać ZUS IWA?
Jeśli nie jesteś zobowiązany do złożenia ZUS IWA, musisz samodzielnie ustalić wysokość stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe. To kluczowe dla prawidłowego rozliczenia składek w nowym roku składkowym.
Podsumowanie
Termin 31 stycznia 2025 roku to ważna data dla przedsiębiorców, którzy muszą złożyć ZUS IWA za 2024 rok. Pamiętaj, aby sprawdzić, czy spełniasz warunki do jego złożenia, poprawnie ustalić liczbę ubezpieczonych i dostosować formę przekazania formularza do liczby osób zgłaszanych do ubezpieczenia. Prawidłowe i terminowe złożenie ZUS IWA pozwala uniknąć problemów oraz zapewnia właściwe rozliczenie składek na kolejny rok.
Zaufaj profesjonalistom z Chandon Waller & Partners – wspieramy przedsiębiorców w efektywnym zarządzaniu finansami i optymalizacją składek, abyś mógł skupić się na rozwoju swojego biznesu. Skontaktuj się z nami tutaj!
Zmiany w składkach ZUS od 2025 rokuZmiany w składkach ZUS od 2025 roku: Kogo dotkną i jakie będą realia?
Od stycznia 2025 roku przedsiębiorcy muszą przygotować się na podwyżki składek ZUS, wynikające z prognozowanego wzrostu przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej. Warto jednak podkreślić, że składki ZUS nie są jednakowe dla wszystkich przedsiębiorców. Zależnie od rodzaju działalności, wielkości firmy czy formy opodatkowania, wysokość składek może się różnić. Przyjrzyjmy się szczegółom, aby zrozumieć, kogo dotyczą te zmiany i jakie koszty wiążą się z prowadzeniem działalności gospodarczej w 2025 roku.
1. Podstawa wymiaru składek ZUS w 2025 roku
Prognozowana wysokość przeciętnego wynagrodzenia brutto na 2025 rok wynosi 8673 zł. W myśl obowiązujących przepisów, podstawa wymiaru składek ZUS dla przedsiębiorców wynosi 60% tej kwoty. Oznacza to, że podstawą obliczenia składek w 2025 roku będzie 5203,80 zł (60% z 8673 zł).
2. Wysokość składek społecznych w 2025 roku
Na podstawie tej nowej podstawy, prognozowane składki na ubezpieczenie społeczne wyniosą:
- Składka emerytalna (19,52%): 1015,78 zł (wzrost z 916,35 zł w 2024 roku),
- Składka rentowa (8%): 416,30 zł (wzrost z 375,55 zł),
- Składka chorobowa (2,45%): 127,49 zł (wzrost z 115,01 zł),
- Składka wypadkowa (1,67%): 86,90 zł (wzrost z 78,40 zł),
- Składka na Fundusz Pracy (2,45%): 127,49 zł (wzrost z 115,01 zł).
Łącznie daje to 1773,96 zł miesięcznie (bez składki zdrowotnej). W porównaniu do obecnych składek, które wynoszą 1600,32 zł, oznacza to wzrost o 173,64 zł miesięcznie.
3. Kogo dotyczy podwyżka?
Nie wszyscy przedsiębiorcy zapłacą jednakowe składki. Istnieją różne grupy, które będą traktowane inaczej w systemie ZUS:
a. Przedsiębiorcy na tzw. dużym ZUS-ie
Osoby prowadzące działalność gospodarczą przez ponad 24 miesiące i niekorzystające z ulg ZUS zapłacą pełne składki w wysokości prognozowanej na 2025 rok. To właśnie ta grupa przedsiębiorców najbardziej odczuje podwyżki.
b. Przedsiębiorcy na tzw. małym ZUS-ie PLUS
Osoby, które kwalifikują się do programu “Mały ZUS Plus”, mogą opłacać składki od podstawy obliczanej na podstawie dochodów. W ich przypadku wysokość składek będzie zależna od indywidualnej sytuacji dochodowej. Niemniej jednak wzrost przeciętnego wynagrodzenia wpłynie na ich minimalny i maksymalny poziom składek.
c. Nowi przedsiębiorcy
Osoby rozpoczynające działalność gospodarczą wciąż mogą korzystać z ulg na start, które zwalniają ich z obowiązku opłacania składek społecznych przez pierwsze 6 miesięcy działalności. Następnie przez kolejne 24 miesiące obowiązuje ich preferencyjna podstawa składek, która jest równa 30% minimalnego wynagrodzenia. W 2025 roku minimalne wynagrodzenie ma wynosić 4300 zł, co oznacza, że podstawa preferencyjna wyniesie 1290 zł, a składki społeczne będą znacznie niższe niż w przypadku “dużego ZUS-u”.
Objaśnienia:
- Duży ZUS: Dotyczy przedsiębiorców prowadzących działalność powyżej 24 miesięcy.
- Składka zdrowotna: Jej wysokość jest uzależniona od formy opodatkowania – skala podatkowa, podatek liniowy, ryczałt ewidencjonowany.
- Mały ZUS Plus: Kwoty różnią się w zależności od dochodu. Powyższe dane są szacunkowe.
- Preferencyjny ZUS: Obowiązuje nowych przedsiębiorców po upływie 6-miesięcznej “ulgi na start”. Kwota składek jest niższa, ponieważ opiera się na 30% minimalnego wynagrodzenia.
4. Co ze składką zdrowotną?
Podane wyżej kwoty nie uwzględniają składki zdrowotnej, która jest obliczana od dochodu przedsiębiorcy. Jej wysokość różni się w zależności od formy opodatkowania:
- Skala podatkowa: 9% dochodu,
- Podatek liniowy: 4,9% dochodu (nie mniej niż 314,10 zł miesięcznie w 2024 roku; minimalna składka w 2025 roku prawdopodobnie wzrośnie),
- Ryczałt ewidencjonowany: W zależności od przychodów, składka zdrowotna jest ustalana w przedziałach, np. dla przychodów do 120 000 zł rocznie w 2024 roku wynosiła 376,16 zł.
Wzrost przeciętnego wynagrodzenia wpłynie także na wysokość minimalnej składki zdrowotnej, co oznacza, że przedsiębiorcy na wszystkich formach opodatkowania zapłacą więcej.
5. Roczny koszt wzrostu składek
Przedsiębiorcy na pełnym ZUS-ie zapłacą w 2025 roku o 2083,68 zł więcej za składki społeczne w porównaniu do 2024 roku. Dla wielu mikroprzedsiębiorców może to być znaczące obciążenie finansowe, szczególnie w połączeniu z rosnącymi kosztami prowadzenia działalności gospodarczej, takimi jak inflacja czy wyższe ceny energii.
6. Czy możemy liczyć na zmiany?
Obecne kwoty to prognozy oparte na projekcie budżetu państwa na 2025 rok. Ostateczne stawki zostaną zatwierdzone w obwieszczeniu Ministra Rodziny i Polityki Społecznej, które ukaże się jesienią 2024 roku. Niemniej jednak, biorąc pod uwagę historyczne wzrosty składek, nie należy spodziewać się znaczących obniżek w finalnych decyzjach.
Podsumowanie
Podwyżki składek ZUS w 2025 roku są nieuniknione i dotkną przede wszystkim przedsiębiorców na pełnym ZUS-ie, ale wpłyną również na wysokość minimalnych składek preferencyjnych i zdrowotnych. W obliczu tych zmian, przedsiębiorcy powinni dokładnie przeanalizować swoje koszty i rozważyć możliwości optymalizacji, takie jak przejście na inny sposób opodatkowania lub skorzystanie z dostępnych ulg.
Jeśli jesteś przedsiębiorcą, warto zacząć przygotowywać się już teraz, aby uniknąć nieprzyjemnych niespodzianek w styczniu 2025 roku. Więcej informacji możesz znaleźć na stronie Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.
Zaufaj profesjonalistom z Chandon Waller & Partners – wspieramy przedsiębiorców w efektywnym zarządzaniu finansami i optymalizacją składek, abyś mógł skupić się na rozwoju swojego biznesu. Skontaktuj się z nami tutaj!
Ulgi podatkowe dla pracodawców: Zatrudniasz żołnierzy? Możesz zyskać tysiące złotych ulgi!
Od 1 stycznia 2025 roku w życie wchodzą przepisy, które mogą znacząco obniżyć obciążenia podatkowe przedsiębiorców zatrudniających żołnierzy Obrony Terytorialnej oraz Aktywnej Rezerwy. Nowa ustawa (Dz. U. z 2024 r. poz. 1585) wprowadza ulgi podatkowe w PIT i CIT, które mają zachęcić pracodawców do zatrudniania żołnierzy. To nie tylko wsparcie dla wojska, ale także ogromna szansa na oszczędności dla przedsiębiorców.
Ulgi podatkowe w PIT i CIT – jak to działa?
Nowe przepisy pozwalają podatnikom PIT (prowadzącym działalność gospodarczą opodatkowaną według skali podatkowej lub podatkiem liniowym) oraz podatnikom CIT (z wyłączeniem zysków kapitałowych) na odliczenie określonych kwot od podstawy opodatkowania. Wysokość ulgi zależy od okresu nieprzerwanej służby zatrudnionego żołnierza. Odliczenia zaczynają się od 12 000 zł dla rocznego okresu służby, a mogą sięgnąć nawet 24 000 zł dla pięciu lat służby.
Przykłady oszczędności dla firm
Jeśli zatrudniasz żołnierza Obrony Terytorialnej na umowę o pracę i spełniasz wymogi ustawy, możesz odliczyć pełną kwotę przysługującą na podstawie tabeli. Co więcej, mikroprzedsiębiorcy i mali przedsiębiorcy mogą zwiększyć te kwoty o współczynnik 1,5, co oznacza jeszcze większe korzyści! Dla większych firm zatrudniających co najmniej pięciu pracowników na pełnych etatach zastosowanie ma współczynnik 1,2. To oznacza, że przedsiębiorstwa mogą uzyskać jeszcze większe ulgi podatkowe w zależności od swojej struktury zatrudnienia.
Dlaczego warto zatrudniać żołnierzy?
Zatrudnienie żołnierzy może wydawać się wyzwaniem – w końcu osoby te są zobowiązane do gotowości na wezwanie, co może wpływać na ich dostępność w pracy. Jednak nowe przepisy to próba zniwelowania ryzyka dla pracodawców i jednocześnie wsparcia dla obronności kraju. Dodatkowo okresy służby sprzed wejścia w życie ustawy również będą wliczane do okresów nieprzerwanego pełnienia służby, co oznacza, że ulga może obejmować także dłużej zatrudnionych żołnierzy.
Co musisz spełnić, by skorzystać z ulgi?
Kwota odliczenia przysługuje wyłącznie na żołnierzy zatrudnionych w ramach umowy o pracę, którzy otrzymują co najmniej minimalne wynagrodzenie. W przypadku spółek niebędących osobami prawnymi ulga nie obejmuje wspólników. Dodatkowo przy składaniu zeznania podatkowego przedsiębiorca będzie musiał wykazać liczbę zatrudnionych żołnierzy, długość ich służby oraz inne wymagane dane, takie jak ich numery PESEL.
Co w przypadku strat lub niskich dochodów?
Jeśli Twoje dochody są zbyt niskie, by wykorzystać pełną ulgę, nic straconego. Ustawa pozwala na przeniesienie niewykorzystanej kwoty na kolejne 5 lat podatkowych. W ten sposób przedsiębiorcy zyskają czas na pełne skorzystanie z przysługujących im preferencji podatkowych.
Czy ulga się opłaca?
Nowe przepisy to ogromna szansa dla przedsiębiorców, którzy chcą jednocześnie wspierać obronność kraju i zoptymalizować swoje obciążenia podatkowe. Dla wielu firm, szczególnie mikro i małych przedsiębiorstw, zatrudnianie żołnierzy może stać się bardziej opłacalne dzięki dodatkowym współczynnikom podwyższającym wartość ulgi. To także jasny sygnał ze strony państwa, że chce wspierać zarówno wojsko, jak i biznes.
Chcesz wiedzieć więcej o nowych ulgach? Sprawdź szczegóły na stronie ZUS lub skonsultuj się z doradcą podatkowym! Nowa era preferencji podatkowych właśnie się zaczyna – nie przegap szansy na oszczędności
Masz pytania? Zachęcamy do kontaktu tutaj
Rewolucja w zwolnieniach lekarskich: Jakie zmiany wprowadza ZUS od 2025 roku?Od 1 stycznia 2025 roku wchodzą w życie nowe przepisy dotyczące zwolnień lekarskich, które całkowicie zmienią sposób ich wykorzystywania. ZUS zaostrza kontrolę i wprowadza dodatkowe regulacje, aby ograniczyć nadużycia. Jeśli korzystasz ze zwolnienia lekarskiego, musisz być świadomy nowych zasad, które mogą Cię dotknąć.
Praca na zwolnieniu lekarskim? ZUS mówi „stop”!
Zgodnie z nowymi przepisami, każda forma pracy zarobkowej podczas zwolnienia lekarskiego może pozbawić Cię prawa do zasiłku. Wyjątkiem są jedynie pilne sytuacje, takie jak podpisanie ważnych dokumentów, których brak mógłby spowodować poważne straty finansowe. Jednak i tutaj ZUS będzie bacznie przyglądał się takim przypadkom.
Kontrola ZUS – nawet spacer może być podejrzany!
Nowe przepisy precyzyjnie regulują, jakie aktywności na zwolnieniu są dozwolone. Spacer w ramach rekonwalescencji? Tak. Wyjazd za granicę? Tylko jeśli ZUS będzie mógł Cię tam skontrolować. Wszelkie działania, które nie służą leczeniu lub wydłużają proces powrotu do zdrowia, mogą skutkować utratą świadczeń.
Dwa etaty, jedno zwolnienie – co się zmienia?
Jeśli pracujesz na więcej niż jednym etacie, nowe przepisy dają lekarzowi możliwość wskazania, że możesz wykonywać określone obowiązki zawodowe mimo choroby. Oznacza to, że możesz jednocześnie otrzymywać zasiłek chorobowy z jednego tytułu i wynagrodzenie z drugiego.
Kontrola zwolnień lekarskich przez ZUS i pracodawcę
Firmy zatrudniające powyżej 20 pracowników zyskają prawo do samodzielnych kontroli prawidłowości wykorzystywania zwolnień lekarskich. Dodatkowo ZUS może w każdej chwili przeprowadzić kontrolę, zarówno na wniosek pracodawcy, jak i z własnej inicjatywy.
Dlaczego ZUS zmienia przepisy dotyczące zwolnień lekarskich?
Celem nowych regulacji jest ograniczenie nadużyć i zwiększenie uczciwości w systemie ubezpieczeń społecznych. Jednak krytycy twierdzą, że zmiany mogą prowadzić do nadmiernych kontroli i stresu dla pracowników, którzy obawiają się nieuzasadnionych oskarżeń o niewłaściwe wykorzystywanie zwolnień
Czy Twoje zwolnienie lekarskie przetrwa nową kontrolę ZUS? Dowiedz się więcej o nadchodzących zmianach i sprawdź, jak uniknąć problemów. Więcej szczegółów znajdziesz na oficjalnej stronie ZUS: kliknij tutaj.
Masz pytania? Napisz do nas tutaj.
Dofinansowania dla osób z niepełnosprawnością: podwyżki przesunięte na 2025 rok. Co to oznacza dla pracodawców?Zapowiadane zmiany w dofinansowaniach dla pracodawców zatrudniających osoby z niepełnosprawnością przynoszą rozczarowanie. Podwyżki, które miały obowiązywać od lipca 2024 roku, zostały przesunięte na styczeń 2025 roku, a wyrównania za drugą połowę 2024 roku nie są przewidziane. Co to oznacza dla pracodawców i pracowników? Wyjaśniamy szczegóły.
Podwyżki dofinansowań dla osób z niepełnosprawnością – jakie zmiany nas czekają?
Od stycznia 2025 roku pracodawcy będą mogli liczyć na wyższe stawki dofinansowań do wynagrodzeń osób z niepełnosprawnością:
- 2760 zł – dla osób ze znacznym stopniem niepełnosprawności,
- 1550 zł – dla osób z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności,
- 575 zł – dla osób z lekkim stopniem niepełnosprawności.
Dodatkowo, w przypadku osób z chorobami psychicznymi, upośledzeniem umysłowym, całościowymi zaburzeniami rozwojowymi, epilepsją oraz niewidomych, przewidziano wyższe dopłaty:
- +1380 zł dla znacznego stopnia,
- +1035 zł dla umiarkowanego stopnia,
- +690 zł dla lekkiego stopnia.
To dobra wiadomość, ale tylko częściowo. Zmiany wejdą w życie dopiero za pół roku, co oznacza, że pracodawcy nie otrzymają wyrównań za drugą połowę 2024 roku.
Brak wyrównań dla dofinansowań do wynagrodzeń w 2024 roku – dlaczego?
Mimo wcześniejszych zapowiedzi, projekt ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób z niepełnosprawnością nie przewiduje wstecznych wyrównań. Pracodawcy i osoby z niepełnosprawnością liczyli na wsparcie od lipca 2024 roku, jednak zgodnie z ustawą podwyższone stawki będą stosowane wyłącznie do wynagrodzeń za styczeń 2025 roku i później.
Rząd nie podał wyjaśnień, dlaczego wyrównania zostały wykluczone. Brak takiego wsparcia może zniechęcić pracodawców do zatrudniania osób z niepełnosprawnościami, a także wpłynąć na sytuację dochodową tej grupy pracowników.
Więcej o dofinansowaniach znajdziesz na stronie PFRON.
Jak podwyżki dofinansowań wpłyną na pracodawców i osoby z niepełnosprawnością?
Dofinansowania do wynagrodzeń są kluczowym narzędziem wspierania zatrudnienia osób z niepełnosprawnością. Dzięki nim pracodawcy mogą obniżyć koszty zatrudnienia, co zachęca do tworzenia nowych miejsc pracy. Jednak brak wyrównań i opóźnienie podwyżek mogą zniechęcić do zatrudniania osób niepełnosprawnych w najbliższych miesiącach.
Osoby z niepełnosprawnościami, które często żyją na granicy ubóstwa, tracą szansę na wyższe wynagrodzenia w 2024 roku. Przesunięcie podwyżek o pół roku pogarsza ich sytuację finansową, szczególnie w obliczu rosnących kosztów życia.
Co zrobić, aby skorzystać z nowych dofinansowań dla osób z niepełnosprawnością?
Pracodawcy, którzy zatrudniają osoby z niepełnosprawnością lub planują takie zatrudnienie, powinni przygotować się na zmiany w 2025 roku. Jeśli potrzebujesz wsparcia w zakresie administracji kadrowej i rozliczania dofinansowań, odwiedź naszą stronę Administracja kadr. Pomożemy Ci w przygotowaniu dokumentacji i zoptymalizowaniu korzyści.
Podsumowanie
Podwyżki dofinansowań dla osób z niepełnosprawnością to ważna zmiana, ale ich przesunięcie na 2025 rok i brak wyrównań za drugą połowę 2024 roku budzi rozczarowanie. Pracodawcy muszą zmierzyć się z dodatkowymi wyzwaniami finansowymi, a osoby z niepełnosprawnością – poczekać na wyższe wynagrodzenia.
Chcesz wiedzieć więcej o tym, jak wykorzystać nowe dofinansowania? Skontaktuj się z nami już dziś, odwiedzając naszą stronę: Chandon Waller & Partners. Razem znajdziemy rozwiązanie dostosowane do Twoich potrzeb
Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej przygotowało projekt ustawy, który może wywrócić do góry nogami życie zawodowe milionów Polaków. Chodzi o umowy cywilnoprawne. Zapowiada się oskładkowanie wszystkich umów cywilnoprawnych, w tym umów o dzieło, co może znacząco wpłynąć na domowe budżety oraz sytuację na rynku pracy. Ta zmiana, choć od dawna zapowiadana, wciąż budzi sporo kontrowersji, a prace nad nią są już na zaawansowanym etapie. (więcej…)
Wakacje od ZUS-u – 4 rzeczy, które warto wiedziećTemat tzw. wakacji od ZUS doczekał się konkretów. Zgodnie z nowymi przepisami, od listopada 2024 roku, przedsiębiorcy będą mogli raz w roku wybrać jeden miesiąc, w którym nie będą musieli opłacać składek na ubezpieczenia społeczne, Fundusz Pracy oraz Fundusz Solidarnościowy. Według najnowszych doniesień, z ulgi będzie można skorzystać już w grudniu 2024. (więcej…)
Zmiany dotyczące przedsiębiorców od 1 lipca 2024Za nami już połowa roku, gratulujemy wszystkim, że dotarli do tego miejsca. W grze zwanej prowadzeniem firmy przygotowano dla nas kolejną serię wyzwań, wdrażając kolejne zmiany w przepisach. Drugi etap 2024 roku już trwa. Jakie są nowe zasady i co się zmieni? (więcej…)
Kwiecień 2024 – zmiany w pigułceKwiecień 2024 oznacza dla firm zmiany podatkowe i kadrowo-płacowe. Specjalnie dla Was przedstawiamy skondensowane informacje o tych zmianach. Zapraszamy do lektury! (więcej…)