Tylko od stycznia do września ZUS zakwestionował ponad 20 tys. zwolnień lekarskich, wstrzymując wypłaty na 34 mln zł. Już wkrótce wejdą przepisy, które mają jasno określić, co pracownik może robić na L4, a kiedy grozi mu utrata zasiłku.
Co wprowadza nowelizacja ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych?
21 listopada 2025 r. Sejm przyjął ustawę zmieniającą przepisy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz szereg powiązanych ustaw. Nowelizacja wprowadza istotne regulacje dotyczące tego, co pracownik może, a czego nie może robić podczas przebywania na zwolnieniu lekarskim (L4).
Projekt doprecyzowuje kwestie związane zarówno ze sporadycznymi, incydentalnymi czynnościami o charakterze zawodowym, jak i z wykonywaniem pracy na rzecz innego pracodawcy w czasie korzystania ze zwolnienia.
Po uchwaleniu ustawy, ustawa została przekazana Marszałkowi Sejmu oraz trafiła na biurko Prezydenta, rozpoczynając dalszy etap procesu legislacyjnego.
Jaki jest cel nowych regulacji?
Celem projektowanych zmian jest uzupełnienie i uszczegółowienie obecnych przepisów, które z uwagi na brak precyzyjnych definicji takich pojęć jak „praca zarobkowa” czy „aktywność niezgodna z celem zwolnienia” od lat budzą wątpliwości interpretacyjne. Niedookreślone przesłanki prowadzą do rozbieżności w orzecznictwie i utrudniają jednolite stosowanie prawa, co nowa regulacja ma wyeliminować.
Co obecnie mówi ustawa?
Obowiązujące obecnie przepisy wskazują, że osoba przebywająca na zwolnieniu lekarskim nie może wykonywać pracy zarobkowej ani podejmować aktywności sprzecznej z celem L4. Choć na pierwszy rzut oka zasada ta wydaje się klarowna, brak ustawowych definicji pojęć „pracy zarobkowej” oraz „aktywności niezgodnej z celem zwolnienia” prowadzi do licznych wątpliwości w praktyce i wyklucza możliwość stosowania jakichkolwiek wyjątków.
W rezultacie w orzecznictwie pojawiały się sytuacje, w których pracownik tracił prawo do zasiłku chorobowego z powodu incydentalnych, krótkotrwałych czynności nawet takich, które trudno uznać za realne wykonywanie pracy. Jak wskazywał wiceminister Gajewski, zdarzały się przypadki utraty świadczenia z powodu:
- zaniesienia obiadu mężowi do miejsca oddalonego zaledwie o 200 metrów od domu,
- podpisania pojedynczej umowy,
- podpisania jednej faktury za paliwo,
- podpisania dokumentów pracowniczych dostarczonych choremu do domu przez żonę,
- złożenia wniosku online i potwierdzenia go podpisem elektronicznym,
- jednorazowego zalogowania się do firmowego systemu teleinformatycznego na kilka minut.
L4 – mniej niejasności, większa kontrola. Co zmienia nowa ustawa?
Nowe przepisy mają uporządkować zasady dotyczące zachowania pracownika podczas zwolnienia lekarskiego. Ustawa precyzuje, że ZUS zyska szersze możliwości kontrolne, ale jednocześnie trudniej będzie stracić prawo do zasiłku za drobne i incydentalne działania.
Najważniejsza zmiana dotyczy definicji „pracy zarobkowej”, którą określono jako każdą czynność przynoszącą dochód. Wyjątek stanowią działania incydentalne, czyli sporadyczne i krótkotrwałe czynności wynikające z istotnych okoliczności z wyłączeniem polecenia pracodawcy.
Nowe regulacje dopuszczają także częściową aktywność zawodową podczas L4, w tym pracę u innego pracodawcy, o ile nie jest sprzeczna z procesem leczenia. Zwykłe czynności, takie jak zakupy, wizyty lekarskie czy spacery, nie będą już podstawą do utraty świadczenia.
Ustawa doprecyzowuje, że zasiłek będzie można stracić jedynie za:
- faktyczną pracę zarobkową (poza drobnymi czynnościami incydentalnymi),
- działania mogące przedłużyć chorobę.
Nowelizacja pozostawia ogólną zasadę zakazu pracy podczas zwolnienia, ale wprowadza jasne wyjątki, które mają ograniczyć dotychczasowe nadużycia i niejednolitą interpretację.
Jakie działania podczas L4 nie będą uznawane za pracę zarobkową?
Nowe przepisy dopuszczają pewne aktywności, które wyjątkowo mogą nie zostać potraktowane jako praca, mimo że w okresie zwolnienia lekarskiego mogą wiązać się z uzyskaniem dochodu. Chodzi przede wszystkim o:
- otrzymywanie przychodów, które nie wymagają osobistego wykonywania pracy, np. podpisywanie dokumentów finansowych przygotowanych przez inne osoby,
- formalnoprawne prowadzenie jednoosobowej działalności gospodarczej, gdy przedsiębiorca pełni wyłącznie funkcję nadzorczą,
- aktywność wynikającą z potrzeb środowiskowych, społecznych lub publicznych
Co natomiast będzie uznawane za pracę zarobkową podczas zwolnienia?
Za naruszenie przepisów i wykonywanie pracy zarobkowej w czasie L4 uznane zostaną konkretne działania związane z prowadzeniem działalności gospodarczej, takie jak:
- nadzorowanie pracowników,
- obsługa klientów,
- przyjmowanie i wydawanie towarów lub materiałów,
a także praca wykonywana w gospodarstwie rolnym.
Nowe przepisy dotyczące L4 mają uporządkować zasady korzystania ze zwolnień lekarskich i zmniejszyć liczbę nadużyć. Jednocześnie pracownicy zyskają większą pewność, które działania są dozwolone podczas choroby, a ZUS otrzyma jaśniejsze narzędzia kontroli. To jedna z najważniejszych zmian, które wejdą w życie w 2026 roku po zatwierdzeniu przez prezydenta.
Masz wątpliwości, czy Twoje działania są zgodne z przepisami?
Skontaktuj się z nami – pomożemy zadbać o bezpieczeństwo kadrowe Twojej firmy.
