Od 1 stycznia 2026 roku wchodzą w życie przepisy, które diametralnie zmienią sposób kontrolowania umów cywilnoprawnych w Polsce. Państwowa Inspekcja Pracy (PIP) zyska nowe, szerokie uprawnienia, dzięki którym będzie mogła samodzielnie stwierdzić, że dana umowa cywilnoprawna w rzeczywistości powinna być umową o pracę.
Co to oznacza w praktyce dla pracodawców i pracowników?
Nowe uprawnienia inspektorów
Inspektorzy PIP zyskają realne narzędzia, które pozwolą im ograniczać nadużycia na rynku pracy. Będą mogli:
- ocenić samodzielnie, czy zawarta umowa odpowiada faktycznym warunkom zatrudnienia,
- wydać decyzję administracyjną o przekształceniu umowy,
- nałożyć obowiązek wyrównania wynagrodzenia i składek ZUS,
- prowadzić zdalne kontrole dokumentów, rozmów z pracownikami czy systemów firmowych.
Decyzja PIP czy sądu?
Dotychczas kwestię ustalenia, czy dana umowa powinna być umową o pracę, rozstrzygał sąd. Od 2026 roku inspektor PIP będzie mógł wydać decyzję administracyjną, która natychmiast przekształci umowę cywilnoprawną w umowę o pracę. Decyzja ta będzie miała charakter wiążący i od razu wpłynie na sytuację obu stron.
W rzeczywistości: PIP będzie mógł samodzielnie wydawać decyzję administracyjną o przekształceniu, ale nadal zachowane będą drogi odwoławcze, w tym do sądu. Projekt zakłada, że decyzja administracyjna będzie miała skutki administracyjne i podatkowo-składkowe, ale możliwe odwołanie do sądu
Surowsze kary finansowe
Projekt nowelizacji przewiduje znaczące zwiększenie kar dla pracodawców. Dotychczasowe sankcje za wykroczenia zostaną zastąpione grzywną w przedziale od 2 000 do nawet 60 000 zł. To w praktyce nawet dwukrotne podwyższenie dotychczasowych kar finansowych.
Więcej o sankcjach na portalu INFOR
PIP, ZUS i KAS na jednej platformie
Dodatkowo planowane jest stworzenie systemu wymiany danych pomiędzy PIP, ZUS i KAS. Dzięki temu inspektorzy będą mogli łatwiej identyfikować nieprawidłowości i kierować kontrole tam, gdzie ryzyko nadużyć jest największe – np. w przypadku wysokich składek odprowadzanych bez formalnego statusu pracodawcy.
Wskazówki dla pracodawców
Zmiany wymagają od przedsiębiorców odpowiedniego przygotowania. Warto:
- przeanalizować zawarte umowy cywilnoprawne i sprawdzić, czy nie mają cech stosunku pracy (podporządkowanie, stałe godziny i miejsce, praca na sprzęcie firmowym),
- uporządkować dokumentację, ponieważ inspektor będzie badał faktyczne warunki współpracy, a nie tylko nazwę umowy,
- przygotować się na surowsze konsekwencje finansowe w razie stwierdzenia nieprawidłowości
Co powinien zrobić pracodawca już teraz?
Od 2026 roku umowy cywilnoprawne znajdą się pod ścisłą kontrolą PIP. Nowe przepisy mają ograniczyć nadużycia, ale dla wielu firm będą oznaczać konieczność gruntownego przeanalizowania sposobu zatrudniania pracowników. Warto zrobić to już teraz, by uniknąć kosztownych konsekwencji i dostosować działalność do nadchodzących regulacji.
Zabezpiecz firmę przed zmianami, pomożemy Ci dobrać najlepsze rozwiązanie i zadbać o zgodność z przepisami.
Skontaktuj się z naszym biurem rachunkowym – doradzimy, jak zrobić to dobrze!
